آشنایی با قانون و مجازات جرم توهین و افترا به کارکنان و ماموران دولت
توهین و افترا یکی از مهم ترین و رایج ترین جرم هایی است که پیگرد قانونی به دنبال داشته و قانون گذار مجازات هایی پیش بینی شده را برای این دسته از جرایم در نظر گرفته است.
حال شاید این سوال ذهنتان را به خود مشغول کرده باشد که توهین و افترا به چه معنا است؟!
پاسخ به این سوال از نظر افراد مختلف، متفاوت است و بسیاری از مردم جرم توهین و افترا را بر اساس تعریف های عرفی خود بیان می کنند. اما خوب است بدانید که تعریف قانون گذار از جرم توهین و افترا با آنچه که مردم از نظر عرفی به آن معتقدند، تا حدودی متفاوت است. مجازات این جرم نیز بر اساس تعریف آن توسط قانون پیگیری و اجرا خواهد شد.
توهین
توهین از جمله جرایمی به شمار می رود که علیه حیثیت معنوی افراد می باشد. واژه توهین بر گرفته از ریشه وهن در معنای سست کردن، خار و خفیف کردن به کار گرفته می شود. توهین علاوه بر شناخته شدن تحت عنون جرم توسط قانون و قانون گذار، در قرآن، روایات و احادیث نیز بسیار ناپسند معرفی شده و از لحاظ اخلاقی نیز کاری زشت و غیر قابل قبول شناخته می شود.
جرم توهین هنگامی اتفاق می افتد که هتک حرمت به شخصی انجام شود و لازم نیست که این هتک حرمت حتما فعلی مجرمانه باشد. مورد توهین قرار دادن فرد با استفاده از الفاظ رکیک، هتک حرمت وی به حساب آمده و مجازات آن نیز توسط قانون گذار پیش بینی شده است.
افترا
نسبت ناروا و غیر واقعی موضوعی توهین آمیز توسط فردی به فرد دیگر را افترا می گویند. به عنوان مثال اگر کلاهبرداری را به فردی که ثابت می شود به هیچ عنوان کلاهبردار نیست، نسبت بدهند، در این صورت به دلیل ناروا بودن نسبت، جرم افترا اتفاق افتاده است.
نقش شخصیت فرد در انتساب توهین و افترا
یکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین عوامل در انتساب توهین و افترا، شخصیت و مقام فردی است که مورد توهین و افترا قرار گرفته است. برای مثال می توان گفت روا داشتن توهین و افترا به فردی سیاسی و یا دارای مقام علمی با انجام همین عمل نسبت به فردی معمولی و برخوردار از سطح سواد کم متفاوت خواهد بود.
بنابراین می توان گفت که هر چه فردی مقام اجتماعی بالاتری داشته باشد، توهین و افترا به وی نیز جرم بزرگتری به حساب می آید. همین امر موجب شده است که توهین و افترا به مقامات دولتی در مقایسه با افراد عادی دارای مجازات سنگین تری باشد.
توهین و افترا به کارکنان و ماموران دولت و مجازات آن
از جمله مهم ترین مواردی که قانون گذار با هدف حفظ حریم کارکنان و ماموران دولت و جلوگیری از تعدی به این اشخاص در نظر گرفته است، مجازات توهین و افترا به کارکنان و ماموران دولتی می باشد. این دسته از حمایت های قانون گذار از کارکنان دولت به خوبی در در قوانین مجازات اسلامی قابل مشاهده است. ماده 608 و ماده 609 قانون مجازات اسلامی به توهین و افترا و نیز توهین و افترا به کارکنان و ماموران دولتی اشاره دارد.
ماده 608 قانون مجازات اسلامی در رابطه با توهین و افترای معمولی و عادی می باشد. در این قانون مجازات فرد خاطی جزای نقدی و یا شلاق عنوان شده است.
اما ماده 609 قانون مجازات اسلامی ماده ای عنوان شده در رابطه با حمایت از کارکنان و ماموران دولتی می باشد. بر اساس این ماده اگر فردی به یکی از ماموران و کارمندان دولتی توهین کرده و افترا ببندد، علاوه بر مجازات نقدی و شلاق به پرداخت جریمه نقدی نیز محکوم می گردد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که قانون گذار مجازات بیشتر و سنگین تری را برای مرتکبین توهین و افترا به کارکنان دولتی در نظر گرفته است.
به موجب ماده 608 قانون مجازات اسلامی:
اگر فردی نسبت به فرد دیگر فحاشی کرده و یا از الفاظ رکیک استفاده نماید، در صورتی که توهین و افترا وی موجب حد قذف نگردد، مجازات وی 74 ضربه شلاق و یا جریمه نقدی به مبلغ پنجاه هزار ریال تا یک میلیون ریال می باشد.
بسیاری از افراد بر این باورند که توهین به افرادی که زنده نبوده و در حال حاضر در قید حیات نیستند، مشمول ماده 608 قانون مجازات اسلامی می گردد. اما باید توجه داشت که واژه فرد در این ماده، اشاره به انسان هایی دارد که در قید حیات هستند. توهین و افترا به افرادی که مرده اند، در صورتی که عرفا تحت عنوان توهین و افترا به بازماندگان شناخته شود، مشمول ماده 608 قانون مجازات اسلامی خواهد بود.
به موجب تبصره 2 ماده 30 قانون مطبوعات:
زمانی که انتشار مطالب مذکور در ماده 608 قانون تعزیرات، در مورد فردی باشد که در قید حیات نیست، اما عرفا هتاکی به بازماندگان فرد متوفی محسوب گردد، هر کدام از ورثه قانونی وی اجازه اقامه دعوی از نظر جزایی یا حقوقی را بر اساس ماده 608 قانون تعزیرات و تبصره 2 ماده 30 قانون مطبوعات خواهند داشت.
قذف
اصطلاح قذف به معنای دادن نسبت دروغ و ناروای زنا و یا لواط توسط فردی به فرد دیگر حتی اگر وی مرده باشد، است. قذف شباهت بسیار زیادی به توهین و افترا دارد. اما به دلیل تاثیر زیاد آن بر آبرو و حیثیت فرد و خانواده و اطرافیان وی، توسط قانون گذار به عنوان جرمی خاص شناخته شده و آثار و احکام و مجازات های ویژه ای برای آن در نظر گرفته شده است.
قذف از جمله جرم های حدی بوده که مجازات فردی که به آن مرتکب می شود، در شریعت اسلام تعیین گشته است.
بر اساس ماده 255 قانون مجازات اسلامی:
حد قذف به عنوان حق الناس محسوب شده و اجرای مجازات فردی که به این نوع از توهین و فحاشی مرتکب شده است، بستگی به درخواست مقذوف دارد.
مقذوف
منظور از مقذوف شخصی است که مورد نسبت ناروای شخصی دیگر قرار گرفته است، نه شخصی که دشنام شنیده باشد. برای مثال اگر شخصی به شخص دیگر بگوید که مادرت زنا کرده است، در این مورد مادر شخص مقذوف می باشد. در صورتی که خود شخص از شنیدن این جمله به دلیل انتساب ناراحت شده و اذیت شده باشد، فرد گوینده به مجازات توهین محکوم خواهد شد.
مجازات حد قذف
بر اساس ماده 250 قانون مجازات اسلامی:
میزان مجازات حد قذف معادل 80 ضربه شلاق می باشد.
جالب است بدانید که تنها انجام رفتاری که متضمن نسبت ناموسی دروغ و ناروا به فردی دیگر باشد، قذف نیست. بلکه اگر فرد و یا افرادی به عنوان شاهدین زنا یا لواط دیگران در محضر مراجع قضایی حضور یابند اما شهادتشان مستند به مشاهده این عمل نباشد و یا در صورتی که تعداد آن ها به حد نصاب مورد قبول به منظور شهادت نرسد، عمل آن ها نیز همانند قذف تلقی شده و مجازات آن ها 80 ضربه شلاق می باشد.
قذف تنها محدود به به زبان آوردن توهین و افترا ناموسی نیست. در صورتی که فرد این توهین و افترا را نوشته و یا به صورت الکترونیکی نظیر انتشار در اینترنت و ارسال ایمیل درج کند، بر اساس قانون جدید مجازات اسلامی مجرم شناخته شده و مستوجب مجازات خواهد بود.
بر اساس ماده 609 قانون مجازات اسلامی:
اگر فردی به افراد زیر در حال انجام وظیفه و یا به موجب آن توهین و افترا نماید، به مجازات 3 الی 6 ماه زندان و یا 74 ضربه شلاق و یا به پرداخت نقدی مبلغ 50 هزار ریال تا صد هزار ریال محکوم خواهد شد.
روسای قوه قضاییه، قوه مقننه، قوه مجریه
معاونان رئیس جمهور
وزرای رئیس جمهور
نمایندگان مجلس شورای اسلامی
نمایندگاه مجلس خبرگان
اعضای شورای نگهبان
قضات و اعضای دیوان عالی محاسبات
کارکنان وزارتخانه ها و موسسات
کارکنان شرکت های دولتی
کارکنان شهرداری ها
موارد تحقق جرم توهین به مقامات
به منظور تحقق جرم ماده فوق الذکر، لازم است فرد خاطی شخصیت طرف توهین را به خوبی بشناسند و از مقام و سمت او آگاهی کامل داشته باشد. در غیر اینصورت توهین و افترا وی به عنوان توهین و افترا به فردی عادی تلقی خوهد شد.
توهین و افترا به بنیان گذار انقلاب و مقام معظم رهبری
بر اساس ماده 514 قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات:
اگر فردی مرتکب توهین و افترا به امام خمینی (ره) به عنوان بنیان گذار جمهوری اسلامی شده و یا به مقام معظم رهبری به هر نحوی توهین کرده و افترا ببندد، مجازات وی حبس از شش ماه تا دو سال خواهد بود.
توهین و افترا به رئیس جمهور کشور خارجی در خاک ایران
بر اساس ماده 517 قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات:
اگر شخصی علنا به توهین و افترا به رئیس جمهور کشور خارجی که در کشور ایران حضور یافته است و یا نماینده سیاسی وی اقدام نماید، مشروط به این موضوع که در کشور مقابل نیز مورد ذکر شده نسبت به کشور ایران معامله گردد، مجازات وی یک تا سه ماه حبس خواهد بود.
تبصره ماده 517 قانون مجزات اسلامی:
اعمال و اجرای ماده های این فصل در صورت تقاضای دولت مربوطه، تقاضای نماینده سیاسی دولت مذکور و یا در صورت درخواست فردی که مورد توهین و افترا قرار گرفته است و یا ولی او صورت خواهد گرفت. در صورتی که این افراد تقاضای خود را رد نمایند، پیگیری این جرم نیز توقیف شده و پرونده مختومه اعلام می گردد.
توهین به ماموران دولتی در حین انجام وظیفه
اگر فردی به یکی از ادارات دولتی مراجعه نموده و کارمند حاضر در آن مکان نسبت به انجام امور وی اقدام ننماید، در صورت توهین و افترا به کارمند در حال انجام وظیفه، بر اساس ماده 609 قانون مجازات اسلامی مجازات خواهد شد. همان طور که پیش تر نیز اشاره کردیم، ماده 609 قانون مجزات سلامی به صورت زیر می باشد:
بر اساس ماده 609 قانوهن مجازات اسلامی:
اگر فردی به کارکنان و ماموران دولتی در حال انجام وظیفه و یا به موجب آن توهین و افترا نماید، به مجازات 3 الی 6 ماه زندان و یا 74 ضربه شلاق و یا به پرداخت نقدی مبلغ 50 هزار ریال تا صد هزار ریال محکوم خواهد شد.
توهین و افترا جرمی قابل گذشت است!
جرایم قابل گذشت
واژه گذشت از نظر لغوی به معنی بخشیدن می باشد. این واژه در اصطلاح حقوقی به معنای چشم پوشی و صرف نظر نمودن فرد شاکی خصوصی از پیگیری و تعقیب شخص متهم به جرم توهین و مجازات وی است. این گذشت شامل تمامی مراحل رسیدگی نظیر تعقیب، تحقیق، محاکمه، و اجرای حکم بوده و در صورتی که شاکی اعلام بخشش نماید، تمام مراجع قضایی مانند دادسرا و دادگاه پرونده را به عنوان پرونده ای مختومه اعلام می نمایند.
در این دسته از جرایم قانون گذار جنبه خصوصی جرم را به منظور رعایت مصالح اجتماعی و نیز مصالح خانوادگی بر بعد عمومی آن ها برتر دانسته و به شاکی این امکان را می دهد که نسبت به پیگیری حقوق خود گذشت نموده و از مجازات متهم صرف نظر نماید.
توهین به اشخاص و نیز افترا به آن ها و به کار بردن الفاظ رکیک نیز از مهم ترین جرایم قابل گذشت می باشد.
موضوع جرم توهین و افترا
نکته مهمی که در رابطه با موضوع جرم توهین و افترا وجود دارد این است که توهین حتما باید نسبت به افراد حقیقی اتفاق بیفتد. بنابراین توهین به اشخاص حقوقی نظیر اداره ها قابل پیگیری و تحقق نمی باشد. دیوان عالی کشور در این رابطه اظهار می دارد که :
طرفی که مورد اهانت واقع می گردد، باید حتما فردی معین باشد. بنابراین ادای توهین به یک دستگاه مشمول ماده توهین و افترا در قانون مجازات اسلامی نمی باشد. در رابطه با ترک احترام نسبت به افراد واجب الاحترام که در میان مردم و در عرف دارای آبروی اجتماعی می باشند و احتساب آن به عنوان جرم توهین در میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد.
تحقق توهین به صورت ترک فعل نیز از دیگر مواردی است که حقوقدانان به آن معتقد می باشند. پرهیز از به کاربردن نام فرد با لقب وی و نیز خودداری از ادای احترام به شخصی با هدف توهین به وی از جمله این موارد می باشد.
در صورتی که در رابطه با توهین و افترا، قوانین مجازات های آن نیازمند راهنمایی و مشاوره بیشتر هستید، سایت مشاوره حقوقی آنلاین یاری رسان شما خواهد بود!
