پرسش و پاسخ قوانین نوبتکاری و شب کاری

نوبتکاری و شب کاری

پرسش: فوق العاده نوبت کاری کارگران نوبت کار چگونه محاسبه می‌شود؟

پاسخ: جهت محاسبه درصد فوق العاده نوبت کاری کارگران یک واحد لازم است يكصد و هفتاد و شش ساعت اول کارکرد هر کارگر در طول ماه از کارت تایمکس استخراج و سپس نسبت ساعاتی که در تعداد ساعات استخراج شده به ساعت شب (22 الى 6 صبح) مقارن بوده محاسبه گردد. چنانچه نسبت محاسبه شده به نیم (نصف) نزدیک باشد فوق العاده نوبت کاری معادل 5/22 درصد مزد و چنانچه به سی و سی صدم (33/0) نزدیک باشد میزان فوق العاده 15 درصد خواهد بود. به طور مثال چنانچه کارگر نوبت کاری در طول ماه 190 ساعت کارکرد داشته باشد و از 176 ساعت اول کارکرد مزبور حدود 87 ساعت به ساعات شب افتاده باشد فوق العاده نوبت کاری 5/22 درصد خواهد بود.

پرسش: آیا کارگرانی که 24 ساعت کار و 24 ساعت استراحت می‌کنند نوبت کار هستند و آیا می‌توانند از فوق العاده نوبت کاری استفاده کنند؟

پاسخ: کارگرانی که بر اساس قرارداد کار و شرایط کار مورد توافق 24 ساعت کار و 24 ساعت استراحت می‌کنند با عنایت به تعریف کار نوبتی موضوع ماده 55 قانون کار نوبت کار نبوده و محق به دریافت فوق العاده مربوط نخواهد بود ولی چنانچه با توجه به عرف و روال کارگاه به این قبیل کارگران وجهی تحت عنوان فوق العاده نوبت کاری پرداخت شده باشد دریافت آن جزء حقوق مكتسبه کارگران بوده و طبق روال گذشته به آن عمل خواهد شد.

پرسش: گردش کار در طول ماه پرداخت فوق العاده نوبت کاری به کارگران را موجب می‌شود شمول این فوق العاده به مدت زمان مرخصی استحقاقی و تعطیلات رسمی بر چه مبنایی می‌باشد؟

پاسخ: شرط پرداخت فوق العاده نوبت کاری به کارگران نوبت کار گردش کار در طول ماه خواهد بود. بنابراین چنانچه گردش کار در محدوده یک ماه تحقق پیدا کند گر چه یک یا چند روز از ماه را کارگر در مرخصی استحقاقی یا در تعطیلات به سر برده باشد با توجه به گردشی شدن کار در آن ماه فوق العاده نوبت کاری متعلقه را به صورت کامل دریافت خواهد داشت ضمناً در ایام مرخصی استعلاجی با توجه به این که کارگر از سازمان تأمین اجتماعی غرامت دستمزد دریافت می‌کند پرداخت فوق العاده نوبت کاری برای ایام مذکور مورد پیدا نمی‌کند.

پرسش: یکی از روزهای کار کارگران نوبتی با روز جمعه برخورد کرده است در این صورت آیا 40% فوق العاده برای کار در روز جمعه شامل آنان نیز می‌شود؟

پاسخ: چنانچه روز کاری کارگران نوبت کار به روز تعطیل هفتگی جمعه برخورد کند مورد از مصادیق کار در روز جمعه و الزام به تعطیل یک روز دیگر در هفته به جای جمعه می‌باشد و در این صورت این قبیل کارگران محق به دریافت 40% فوق العاده موضوع تبصره یک ماده 62 قانون کار نیز خواهند بود.

پرسش: آیا فوق العاده نوبت کاری ناظر بر مزد روز جمعه، تعطیلات رسمی و مرخصی استحقاقی نیز می‌باشد؟

پاسخ: درصدهای نوبت کاری پیش بینی شده در ماده 56 قانون کار کل مزد ثابت یا مزد مبنای دریافتی ماهانه را شامل بوده و باید برای روزهای تعطیل هفتگی و تعطیلات رسمی و مرخصی استحقاقی نیز محاسبه و پرداخت گردد.

پرسش: ساعت کار اضافی کارگران نوبت کار چگونه محاسبه می‌شود؟ چنانچه في المثل پس از بیست روز 176 ساعت تعيين شده در ماده 57 قانون کار انجام شده باشد آیا انجام کار پس از آن اضافه کار خواهد بود؟

پاسخ: با عنایت به ماده 57 قانون کار برای کارگرانی که در طول ماه به طور نوبتی کار می‌کنند تا سقف 176 ساعت کار (در چهار هفته متوالی) اضافه کاری مفهوم نداشته و در واقع پس از انجام 176 ساعت کار اضافه کاری مصداق پیدا می‌کند. متذكر می‌گردد 176 ساعت مذکور در هر مقطع زمانی از چهار هفته متوالی می‌تواند انجام شود.

پرسش: در موسسه‌ای از مدتها قبل فوق العاده نوبت کاری کارگرانی که نوبت‌های کارشان در صبح و عصر واقع می‌شود 15% بوده است آیا کارفرما می‌تواند فوق العاده مزبور را کاهش دهد؟

پاسخ: در صورتی که واحدی از قبل اقدام به پرداخت فوق العاده های نوبت کاری بیش از میزان مقرر در قانون نموده و این پرداختها تا کنون ادامه یافته باشد اجرای آن به عنوان شرایط کار تلقی و هرگونه تغيير در آن با موافقت کارگران امکان پذیر خواهد بود،

پرسش: کارگرانی که گردش کار آنان به صورت صبح و عصر باشد و روزانه مثلاً یک ساعت از نوبت کار عصر آنان در ساعات شب واقع شود آیا مشمول همان فوق العاده ده درصد قرار می‌گیرند؟

پاسخ: کارگرانی که گردش کاری آنان به صورت صبح و عصر باشد مشمول ده درصد فوق العاده نوبت کاری قرار می‌گیرند و واقع شدن یک ساعت کار عصر در محدوده ساعت کار شب تغییری در تعریف کار گردشی به صورت صبح و عصر و فوق العاده مربوطه که ده درصد است ایجاد نمی‌کند.

پرسش: آیا کارگرانی که از شکل کار نوبتی خارج شده و غير نوبتی کار می‌کنند کماکان مشمول درصد نوبت کاری خواهند بود؟

پاسخ: چنانچه کارگران از حالت نوبتی به غير نوبت کاری تغییر وضعیت داده باشند در این صورت پرداخت فوق العاده های نوبت کاری مقرر در ماده 56 قانون کار به آنان مورد پیدا نمی‌کند مگر این که برای این پرداخت‌ها از قبل بین طرفین توافقی صورت گرفته باشد.

پرسش: آیا به مدت زمانی که کارگر نوبت کار در مأموریت ماده 46 قانون کار به سر می‌برد مشمول فوق العاده نوبت کاری قرار می‌گیرد؟

پاسخ: فوق العاده های نوبت کاری به کارگرانی پرداخت می‌شود که کارشان در محدوده زمانی یک ماه گردش داشته باشد به بیان دیگر شرط استفاده از درصدهای نوبت کاری تحقق گردش کار در داخل یک ماه می‌باشد. به این ترتیب چون با محقق شدن گردش کاری در طول ماه کارگر نوبت کار مشمول فوق العاده مربوط برای کل مزد ماهانه می‌شود بنابراین چنانچه مأموریت‌ها در ماههایی که در آن گردش کار انجام شده صورت گرفته باشد در شمول درصدهای نوبت کاری قرار می‌گیرد.

پرسش: در کار گاهی گردش کار کارگران به صورت صبح و عصر می‌باشد آیا تغيير آن در قالب صبح و عصر و شب امکان پذیر است؟

پاسخ: تغيير گردش کار کارگران نوبت کار و افزایش تعداد نوبت‌های کاری آنان که متضمن تغيير گردش باشد چنانچه در سطح کارگاه صورت گیرد تغيير عمده شرایط کار تلقی و می‌بایستی برابر ماده 26 قانون کار عمل گردد.

پرسش: مبلغی که به عنوان مزایای نوبت کاری به کارگران نوبت کار پرداخت می‌شود آیا در هنگام محاسبه مزایایی همچون اضافه کاری و عیدی جزء مزد مأخذ محاسبه منظور می‌گردد؟

پاسخ: نظر به این که از مزایای مقرر در ماده 56 قانون کار به عنوان فوق العاده نام برده شده است لذا این مزايا جزء مزد کارگر نبوده و در محاسبه اضافه کاری، عیدی و پاداش و سنوات خدمت و نظایر آن منظور نخواهد شد.

پرسش: با توجه به ماده 57 قانون کار ساعت کار کارگران نوبتی در چهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت تجاوز نماید این قاعده برای روزهای 29، 30 و روز سی و یکم در ماههای 31 روزه چگونه قابل اعمال است؟

پاسخ: نظر به این که در ماده 57 قانون کار اشاره گردیده که ساعات کار کارگران نوبت کار در چهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت تجاوز نماید بنابراین با اعمال مراتب فوق در مورد کارگران نوبتی خود به خود موضوع ماههای 29، 30 و 31 روز مورد پیدا نخواهد کرد چون پس از خاتمه هر مورد از چهار هفته‌های متوالی، چهار هفته متوالی بعدی شروع می‌شود ولی در هر حال چنانچه تاکید بر احتساب ساعت کار کارگران نوبتی در ماههای 29، 30 و 31 روزه باشد این مقصود با لحاظ داشتن 7 ساعت و 20 دقیقه ساعت کار قانونی روزانه و در نظر گرفتن روزهای کاری کارگر در هر ماه حاصل خواهد شد.

پرسش: چنانچه روزهای کاری کارگران نوبتی با تعطیلات رسمی برخورد نماید کار در این ایام برای این قبیل کارگران متضمن چه امتیازی می‌تواند باشد؟

پاسخ: کارگران نوبت کار نیز حق استفاده از تعطیلات رسمی با استفاده از مزد را خواهند داشت و در صورت مصادف شدن روزهای کاری کارگران نوبت کار با ایام تعطیلات رسمی، کار در ایام مذکور از همان ساعت اول به عنوان اضافه کار تلقی و برای هر ساعت کاری چهل درصد علاوه بر مزد هر ساعت کار عادی باید پرداخت گردد.

پرسش: کارگری به طور مستمر در شب کار می‌کند منتهی به جای تعطيل جمعه شب، شب دیگری را در هفته تعطیل می‌نماید آیا وی مشمول 40% فوق العاده پیش بینی شده بابت کار در روز جمعه خواهد بود؟

پاسخ: کارگرانی که به طور ثابت در شب کار می‌کنند (کارگران غير نوبتی) چنانچه به جای تعطیل هفتگی جمعه شب به طور مستمر شب دیگری در هفته را به عنوان تعطیل هفتگی استفاده کنند با توجه به شمول حكم عام ماده 62 قانون کار و تبصره‌های ذیل آن نسبت به کلیه کارگرانی که در مقاطع زمانی مختلف در طول شبانه روز به کار اشتغال دارند علاوه بر برخورداری از 35% فوق العاده شب کاری موضوع ماده 58، از 40% اضافه مزد پیش بینی شده در تبصره یک ماده 62 قانون مرقوم نیز بهره مند خواهند شد.

پرسش: حدود کار شبانه پیش بینی شده در ماده 61 قانون کار برای تحقق ممنوعیت کار در شب به چه میزان می‌باشد؟

پاسخ: به نظر می‌رسد کار شبانه مورد نظر در ماده 61 قانون کار، کاری است که بیش از نیمی از ساعات کار عادی روزانه در ساعات 22 شب الى 6 صبح روز بعد انجام شود. به این ترتیب در مواردی که کمتر از نیمی از ساعات کار عادی در ساعات شب انجام شده و یا ساعات اضافه کاری کارگر در ساعات شب واقع شود کار شبانه مورد نظر در ماده 61 قانون کار نبوده و مشمول ممنوعيت کار در شب قرار نمی‌گیرد.

پرسش: کارگری که غير نوبتی بوده و ضمناً شب کار نیز می‌باشد برای هر ساعت کار در شب 35% فوق العاده دریافت می‌کند آیا وقتی این کارگر در مرخصی استحقاقی به سر می‌برد و یا در تعطیلات جمعه و تعطیل رسمی نیز مشمول فوق العاده شب کاری قرار می‌گیرد؟

پاسخ: فوق العاده شب کاری فقط به ساعت کار کارگر غير نوبتی که در محدوده ساعات 22 شب و 6 صبح واقع می‌شود پرداخت می‌گردد و در این زمینه ماده 58 قانون کار نیز همین را بیان می‌نماید بنابراین در مرخصی‌های استحقاقی و تعطیلات هفتگی و رسمی که کارگر در کارگاه حضور ندارد استفاده وی از فوق العاده شب کاری که به انجام کار در شب اختصاص دارد مورد پیدا نمی‌کند.

پرسش: آیا کارگرانی که گردش کار آنان به صورت یک ماه صبح و یک ماه عصر و یا شب باشد مشمول فوق العاده نوبت کاری قرار می‌گیرند؟

پاسخ: با توجه به ماده 56 قانون کار که کار نوبتی را کاری شناخته است که نوبتهای آن در طول یک ماه گردش داشته باشد بدین لحاظ کارگرانی که به صورت یک ماه صبح و یک ماه عصر و یا شب کار می‌کنند نوبت کار نبوده و مشمول استفاده از فوق العاده نوبت کاری نیز قرار نمی‌گیرند از طرفی چون این قبیل کارگران قانوناً غير نوبتی تلقی می‌شوند در اجرای ماده 58 قانون کار برای هر ساعت کار در شب که در فاصله بین 22 و 6 بامداد واقع می‌شود از 35% اضافه بر مزد ساعت کار عادی برخوردار خواهند شد.

پرسش: در کارگاهی روال این بوده است که نوبت کارانی که نوبت کارشان به ساعات شب بیافتد برای هر ساعت کار در شب علاوه بر فوق العاده نوبت کاری از فوق العاده شب کاری نیز بهره مند می‌شده‌اند آیا کارفرما می‌تواند تحت این عنوان که در قانون پرداخت فوق العاده شب کاری به کارگران نوبت کار پیش بینی نشده است به قطع این فوق العاده اقدام نماید؟

پاسخ: چنانچه کارگاهی از قبل به کارگران نوبت کار خود بابت ساعت شیفت شب، درصدی علاوه بر حق نوبت کاری پرداخت می‌نموده و این پرداخت‌ها استمرار یافته باشد تداوم آن جزء شرایط کار و عرف و روال کارگاه تلقی و قابل قطع نخواهد بود.